Utafiti uliofanyika katika nchi 39 kati ya mwaka 2021 na 2023 umebaini kuwa asilimia 53 ya washiriki wa Kitanzania wana mtazamo kuwa polisi wao ni wataalamu na wanaheshimu haki za raia.
Matokeo haya yanaweka Tanzania katika nafasi ya tisa, sambamba na Mali, kama moja ya nchi zenye mtazamo chanya wa utekelezaji wa sheria barani Afrika.
Ripoti hiyo imeiweka Burkina Faso kileleni mwa orodha, ambapo asilimia 68 ya raia wake walipongeza taaluma ya polisi wao. Morocco ilishika nafasi ya pili (64%), ikifuatiwa na Benin (61%). Tanzania kuorodheshwa miongoni mwa kumi bora ni hatua ya kutia moyo, lakini pia inatoa changamoto za kuboresha zaidi sekta ya utekelezaji wa sheria.
Ripoti ya Afrobarometer pia imeangazia changamoto kubwa zinazokumba vikosi vya polisi barani Afrika. Kwa wastani, ni mmoja tu kati ya Waafrika watatu anayehisi polisi wao wanafanya kazi kwa taaluma. Masuala kama ufisadi, matumizi ya nguvu kupita kiasi, na ukosefu wa uwajibikaji yamebainishwa kama sababu kuu za kupungua kwa imani ya raia.
Asilimia 36 ya wale waliotafuta msaada wa polisi waliripoti kutoa rushwa ili kupatiwa huduma. Aidha, asilimia 37 ya wale waliokutana na polisi katika mazingira mengine waliripoti kulazimika kutoa rushwa. Vitendo hivi vinadhoofisha imani ya raia na kuzuia upatikanaji wa haki kwa wote.
Asilimia 38 ya Waafrika wanaamini kuwa polisi hutumia nguvu kupita kiasi wanaposhughulikia maandamano, huku asilimia 42 wakihisi hali hiyo hutokea wanaposhughulikia watuhumiwa wa uhalifu. Vitendo hivi husababisha hofu, chuki, na mgawanyiko mkubwa kati ya vikosi vya polisi na jamii.
Chini ya nusu ya Waafrika walionesha kuwa na imani na vikosi vya polisi vyao, huku asilimia 29 wakishuku maafisa wa polisi kuhusika na shughuli za kihalifu. Mtazamo huu hujenga mazingira ambapo raia wengi wanahisi hawako salama au wanahofia kuomba msaada wa polisi.
Licha ya mafanikio ya kuingia kwenye kumi bora, ripoti hiyo inaonesha kuwa karibu nusu ya washiriki wa Kitanzania bado wana mashaka kuhusu taaluma ya polisi wao. Kushughulikia changamoto za ufisadi na matumizi mabaya ya mamlaka kutasaidia kuongeza imani ya umma.
Ripoti ya Afrobarometer imependekeza mageuzi kote barani Afrika yanayolenga kukuza uwazi na uwajibikaji wa vikosi vya polisi, kuhamasisha ushirikiano wa polisi na jamii, kukuza mbinu za kiusalama zinazozingatia haki na heshima za raia.
Kwa Tanzania, hatua hizi zinaweza kuimarisha nafasi yake kama mfano wa kuigwa katika taaluma ya utekelezaji wa sheria.
Kutambuliwa kwa Tanzania miongoni mwa nchi zenye mtazamo chanya kuhusu polisi wake kunaipa nafasi ya kipekee ya kuongoza mageuzi barani Afrika. Biashara ya uwajibikaji na uwazi katika utekelezaji wa sheria inaweza kuimarisha nafasi yake kama kiongozi katika kuonesha umuhimu wa kulinda na kuheshimu haki za raia.
Utekelezaji wa sheria una jukumu kubwa la kuimarisha uhusiano kati ya vikosi vya polisi na jamii. Kwa kushughulikia changamoto zilizopo, Tanzania inaweza kuimarisha mfumo wa utekelezaji wa sheria na kuweka viwango vya mfano kwa nchi nyingine barani Afrika.
Utafiti huo unasisitiza maendeleo yaliyopatikana chini ya uongozi wa Rais Samia Suluhu Hassan. Serikali ya Rais Hassan imeweka kipaumbele katika mageuzi yanayolenga kuboresha utawala bora na kuimarisha taasisi za umma. Miongoni mwa hatua muhimu, mnamo Januari 2023, aliondoa marufuku ya mikutano ya kisiasa ya vyama vya upinzani iliyokuwa imewekwa tangu mwaka 2016, jambo lililodhihirisha kujitolea kwake kwa misingi ya demokrasia na haki za kiraia.
Dhamira ya serikali ya kuboresha weledi wa Jeshi la Polisi imeonekana kupitia mipango mbalimbali, ikiwemo mafunzo ya hali ya juu, usambazaji bora wa rasilimali, na kutilia mkazo uwajibikaji. Hatua hizi zimechangia kujenga imani ya umma na kuhakikisha usalama wa wananchi wa Tanzania.
