Kuanguka kwa utawala wa Bashar al-Assad nchini Syria kumetikisa Mashariki ya Kati na dunia nzima, huku viongozi wa kimataifa wakitoa maoni yao kuhusu mwelekeo wa baadaye wa taifa hilo lililokumbwa na vita vya muda mrefu.
Rais wa Marekani, Joe Biden, akizungumza Jumapili kutoka Chumba cha Roosevelt, amesema kuwa hatua hiyo imebadilisha “uwiano wa mamlaka” katika Mashariki ya Kati. Biden ameeleza mikakati mitatu ya Marekani kushughulikia hali ya Syria: msaada kwa washirika wake, vikwazo vya kidiplomasia, na matumizi ya nguvu za kijeshi inapohitajika.
Rais huyo amesisitiza kuwa Marekani haitaruhusu kundi la Islamic State (ISIS) kutumia machafuko ya sasa kuimarisha nafasi yake, akisema, “Macho yetu yako wazi kuhusu ukweli kwamba ISIS itajaribu kutumia fursa yoyote ya ukosefu wa mamlaka ili kujijenga upya. Hatutaruhusu hilo kutokea.”
Katika juhudi za kudhibiti hali hiyo, Jeshi la Marekani lilifanya operesheni kubwa mashariki mwa Syria, likilenga maeneo zaidi ya 75, hasa kwenye jangwa la Badiyah ambako kundi la ISIS linaaminika kujikusanya upya. Pentagon imethibitisha kuwa vikosi vya Marekani vitaendelea kuwepo Syria kuhakikisha kundi hilo halirejei tena kama tishio kubwa la kigaidi.
Viongozi wa dunia walitoa maoni yao baada ya kuondoka kwa Assad. Rais Emmanuel Macron wa Ufaransa amesema kuwa taifa katili limeanguka, huku Kansela Olaf Scholz wa Ujerumani akieleza kuwa watu wa Syria wamepata habari njema baada ya miaka mingi ya mateso.
Hata hivyo, Scholz alionya kuhusu changamoto kubwa zinazokikabili taifa hilo baada ya kuondoka kwa Assad. Geir Pedersen, Mjumbe Maalum wa Umoja wa Mataifa nchini Syria, alitoa wito wa “matumaini ya tahadhari” na kusisitiza haja ya mabadiliko ya utulivu.
Nchi za Kiarabu, hasa zile za Ghuba, zimeonesha wasiwasi kuhusu hali ya Syria. Wizara ya Mambo ya Nje ya Qatar imesema kuwa inataka umoja wa Syria ulindwe, huku mwanadiplomasia wa Imarati, Anwar Gargash, akisema kuwa Syria bado haijatulia na anatamani vikundi mbalimbali nchini humo viweze kushirikiana kwa ajili ya amani ya muda mrefu.
Hali ya wakimbizi wa Syria imeibua maswali mengi. Waziri wa Mambo ya Nje wa Uturuki, Hakan Fidan, amesema kuwa nchi yake, inayohifadhi zaidi ya wakimbizi milioni tatu wa Syria, inahisi kuna fursa kwa wakimbizi hao kurejea nyumbani sasa. Hata hivyo, Fidan amesisitiza kuwa Uturuki itaendelea kupambana na makundi ya Kikurdi nchini Syria ambayo inayaona kama magaidi.
Kwa upande mwingine, washirika wa Assad, Urusi na Iran, wameonesha ishara za kudhoofika baada ya kuondoka kwake. Wizara ya Mambo ya Nje ya Urusi imesema kuwa vituo vyake viwili vya kijeshi nchini Syria viko katika hali ya tahadhari, lakini haikuona tishio lolote kubwa. Iran, ambayo imepoteza kiunganishi chake kati ya Syria na Hezbollah nchini Lebanon, imesisitiza kuwa watu wa Syria wanapaswa kuamua mustakabali wao bila shinikizo kutoka mataifa ya nje.
Rais mteule wa Marekani, Donald Trump, amehusisha kuanguka kwa Assad na uwezekano wa kushawishi Rais Vladimir Putin wa Urusi kuanzisha usitishaji mapigano nchini Ukraine. Kauli hiyo ilionesha jinsi mgogoro wa Syria unavyogusa siasa za kimataifa zaidi ya Mashariki ya Kati.
Ingawa kuondoka kwa Assad kunatoa matumaini mapya kwa watu wa Syria, changamoto za kurejesha amani, kuunda serikali ya mpito, na kudhibiti makundi ya kijeshi kama ISIS bado ni kubwa. Katika kipindi hiki cha mpito, Syria inakabiliwa na mtihani mkubwa wa kuhakikisha mustakabali wa amani na maendeleo unafikiwa huku jumuiya ya kimataifa ikisubiri kuona mwelekeo wa taifa hilo.
